COLUMN – Terwijl ik op vrijdagavond dit stukje zit te typen zijn er volgens de berichten een half miljoen mensen in Nederland bijgekomen die in dezelfde sociale situatie zijn terug geworpen als ik: het toegangskaartje tot zaken als bioscoop en restaurant is verlopen en een vliegticket kun je ook wel vergeten. Nou ja, ikzelf maak al bijna twee jaar geen gebruik meer van die faciliteiten en leef relatief rustig onder mijn steen, dus voor mij draait de nieuwe wereld gewoon door zoals ik gewend was. Deze zoveelste draai van de overheid heeft alweer de eerste run op de GGD veroorzaakt vanwege mensen die smachten naar een verlenging van hun vrijheidskaartje. Booster er in, vliegtuig weer in.
De motivatie van de meerderheid is schrikbarend dun. In plaats vanuit gemeenschapszin zich aan de zijde van de kwetsbaren te scharen laten ze zich liever iets inspuiten met iets waarvan ze geen idee hebben wat het is, louter om de toegangspoort tot bioscoop, restaurant, vliegveld etc. weer te doen openen. Je helpt er niemand mee, behalve je eigen hedonistische leefstijl. De zegening van het kapitalisme werkt verslavend, maar met die zegening komt de vloek van de bekrompenheid, het leven in een cocon die geen zicht biedt op wat zich buiten je eigen bubbel bevindt: bedrijven en ondernemers die het zo langzamerhand niet meer redden, de veelheid aan ernstige depressies, zelfmoorden en het schrijnende isolement van sociaal zwakkeren. Het wordt netjes buiten beeld gehouden.
En de discussie daarover zijn we ook al wel voorbij. Want uiteindelijk was dat het: een discussie op theoretisch niveau over een rampzalige gebeurtenis, niet over een rampzalige gebeurtenis. Cijfertjes en grafiekjes. Je kon bepaald niet zeggen dat een rouwstemming de afgelopen twee jaar de overheersende emotie was. De ogenschijnlijke rust van een voortkabbelend bestaan, en vooral het veiligstellen daarvan, bedekt het zicht op alles waar je van zou kunnen schrikken. Vijftigduizend truckers die in Canada protesteren doen geen belletje rinkelen. Dat je in Portugal een QR-code moet showen om de McDonald’s binnen te mogen is iets dat ver van je bed is en is sowieso een nieuwsfeitje dat betwijfeld wordt omdat de NOS daar niet over bericht. Dat Microsoft software heeft ontwikkeld waarmee je zelfs individuele papegaaiduikers van elkaar kunt onderscheiden is ‘interessant’, zonder dat er een besef aan kleeft dat het hier om gezichtsherkennings-apparatuur gaat.
En dat afgelopen week Gideon van Meieren in een half uur tijd alle leugens van de afgelopen twee jaar haarscherp heeft blootgelegd is iets dat je smalend terzijde legt, want tja, Forum hè? Dat er iets aan de hand is hebben wel meer mensen in de gaten gekregen, maar het ‘wat kun je er aan doen?’ en ‘ik zie wel, ik laat het op me afkomen’ zijn de kreten die de felle discussies van maanden geleden hebben vervangen. Doffe gelatenheid, een blik die zich maar niet kan losrukken van een aangewend patroon, hersenen die de pijn van actief nadenken ontwijken. En zo donderen we met smartphone, tablet, slimme software en een groen vinkje het digitale controletijdperk in. Bedankt voor het actieve meedenken over het pad dat de mensheid is ingeslagen, maar niet heus. Want ga me maar eens vertellen hoe dit alles op democratische wijze tot stand is gekomen, ik zal één en al oor zijn. Maar voorlopig houd ik het er op dat de nu nog aanhoudende welvaart het klassenbewustzijn compleet heeft weggesleten, de bovenlaag vertimmert de samenleving en de onderlaag heeft geen idee dat ze daar geen inspraak in hebben. John Lennon zei het al: “… but you’re still fucking peasants as far as I can see”.
INTERNET OF THINGS
Vandaag kwam er bij mij een monteur langs om, in opdracht van de woningcorporatie , een zogeheten optische rookmelder te installeren, met ook nog een koolmonoxidemelder. Dit is om levens te redden, zo meldde de brief van de corporatie. Per jaar tweeëntwintig, wist de monteur mij te vertellen. En ook dat er software in zit waarmee die dingen op afstand afgelezen kunnen worden maar, zo zei hij, dat is niet in werking. Nee, nu nog niet, maar het is dus al wel klaar voor de glorieuze toekomst van het IoT, het Internet of Things, waarin een veelheid van apparaten met elkaar communiceren en door instanties gemonitord kunnen worden. De wel zeer snelle en brede invoering van zelfscankassa’s (wat denk je dat die dingen nog meer kunnen?) is nog zo’n duidelijke inzet om een volledig gedigitaliseerde maatschappij te creëren die de mens niet ten dienste staat, maar waar de uiteindelijke omkering van het waardensysteem in culmineert: de mens die zich moet inpassen. Voeg je je daar niet naar dan kunnen de samenwerkende overheden en corporaties je naar willekeur buitensluiten, zoals je vandaag wel gemerkt hebt met het vervallen van je groene vinkje. ‘Maar ik kan me niet voorstellen dat …’, hoor ik velen nu weer eens denken. Precies, denk ik dan, het schort ‘m volledig aan dat voorstellingsvermogen. En met het geen moeite willen doen krijg je sluipenderwijs ook wat je verdient: een maatschappij die ook geen behoefte meer heeft aan individueel voorstellingsvermogen en die dat dan ook uitsluit.
De voorkant van een verhaal, zeker in deze kapitalistische, commerciële wereld, heeft ook altijd een achterkant. Maar je moet vooral niet opmerken wat er nu eigenlijk gebeurt en zeker wél aannemen dat de NOS je in drie alinea’s op de hoogte heeft gebracht zodat het idee in stand blijft dat het Westen, onder aanvoering van Amerika, het morele gelijk aan zijn kant heeft en Rusland imperialistische tendensen heeft. Nog een paar stappen op deze glijdende schaal en je kunt volwassen mensen wijsmaken dat Sinterklaas bestaat. Dat de dreiging uit het Oosten een verre herinnering is aan de Hunnen en dat we zelf een rijke traditie van corporatistische overheersing hebben die tot op de dag van vandaag voortduurt groeit niet tot een besef uit dat er misschien iets heel erg mis is. Zolang je nog ogenschijnlijk kleine offers hoeft te brengen (booster er in, vliegtuig weer in) denk je niet na over de steeds verder gaande vergiftiging door de leugen die het moderne leven als een virus doortrekt.
Met het gevaar dat mensen over me heen vallen omdat een vergelijking met de jaren ’30 al ‘totaal ongepast’ wordt gevonden zonder op de inhoud in te gaan, wil ik dit stukje tóch besluiten met de gevleugelde uitspraak van Hendrik Colijn, de toenmalige premier van Nederland, die naar aanleiding van de Duitse bezetting van het Rijnland in maart 1936 zei: “Ik verzoek den luisteraars dan ook om, wanneer zij straks hun legersteden opzoeken, even rustig te gaan slapen als zij dat ook andere nachten doen”. De tekenen waren overduidelijk, maar het zou nog vier jaar duren tot de Duitse inval in Nederland. Dus wat zou je je druk maken om overduidelijke tekenen. We zien wel. We wachten wel af. Laten we wat ‘leuks’ gaan doen. Koffiedrinken of zo.
Over de auteur
Hielke de Boer heeft meer dan dertig jaar in de financiële sector gewerkt bij zowel internationaal opererende bedrijven als kleine sociaal-culturele instellingen. Zijn columns betrekken de maatschappelijke ontwikkelingen in een context van geopolitiek, culturele verschijnselen en historische achtergronden.
Foto: Tiedo Groeneveld
