Column: Schaken of componeren

COLUMN – “De opmars van Oekraïne was niet mogelijk zonder westerse wapens”, lees ik in het ochtendnieuws. “De Amerikanen voorzien Oekraïne van enorm veel wapens en dat is zo’n vaste stroom dat er een schema is van wapenleveringen”, lees ik verderop. Nou, dat was in mei al bekend.

Wat het artikel niet vermeld is dat Oekraïne in de afgelopen 3 á 4 maanden bezig is geweest met het trainen van reservetroepen. Verdeeld over zo’n 8 á 10 bataljons was er een verse troepenmacht ontstaan van ongeveer 30.000 manschappen. In weerwil van de wens van de legerleiding werd deze troepenmacht niet bij elkaar gehouden, maar gesplitst: de helft naar Kherson in het zuiden voor het al maanden aangekondigde grote tegenoffensief en de andere helft naar de regio rond Charkov in het noordoosten van de Donbass. Allemaal informatie die je op het internet kunt vinden, zelfs de Washington Post, de New York Times en de Guardian lichten je beter in. Als u niet bang bent voor wat cognitieve dissonantie zou u ook eens zoiets als The Moon of Alabama, The Duran of The New Atlas kunnen proberen.

“Tot op zekere hoogte zitten de Amerikanen aan de knoppen, geassisteerd door de Britten, die zijn ook zeer actief” lezen we verderop. “Jack Sullivan, de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur, is maandenlang persoonlijk betrokken geweest hierbij”. Het zijn zaken die op de alternatieve media allang en breed bekend waren. Informatie is ook oorlog, als men er niet langer onderuit kan worden dergelijke feiten gebracht alsof dit nu pas bekend was. Alles om het p.r. initiatief te houden, de waarheid in pacht te houden en de anti-Russische sentimenten op wat voor manier dan ook te blijven voeden. Het zwakke punt is echter dat we hier niet spreken over een Hollywood productie waar je de schijn eeuwig hoog kunt houden. De juichende berichten van de laatste dagen bekijk ik dan ook met gefronste wenkbrauwen.

“De strategie was dat iedereen naar Kherson in het zuiden keek. Dat offensief wordt daar wel voortgezet, maar het was tegelijkertijd een afleidingsmanoeuvre voor wat er in het oosten, bij Charkov, is gebeurd”. Zonder een nadere analyse wordt er gesteld dat de Russen hierdoor totaal verrast werden en halsoverkop moesten vluchten. Als bewijs voor het slagen van deze afleidingsmanoeuvre wordt er gewezen op de enorme terreinwinst die Oekraïne in de regio wist te boeken, iets waarmee de p.r. van Kiev weer volop op de voorpagina’s terecht is gekomen. Volgens de ‘deskundigen’ was Rusland compleet onwetend over de fikse troepenbewegingen die tot dit offensief hebben geleid. “Zij wisten het niet, eigenlijk wist niemand dat dit zou gebeuren”. Heel vreemd eigenlijk dat de Russen niet op de hoogte zouden zijn van dergelijke grootschalige bewegingen, dus laten we de achterwege gelaten analyse zelf eens proberen op te pakken. Ik ben zelf altijd wel nieuwsgierig naar de details namelijk. Degenen die een hekel hebben aan koud afdouchen moeten hier trouwens maar even stoppen met lezen.

Oorlog als een symfonie

Er wordt weleens over de verschillende strategieën gezegd dat het Westen aan het dammen is terwijl de Russen schaken, om het verschil in denken aan te duiden. Wie Syrië heeft gevolgd zal het met sommige commentatoren eens zijn dat de Russische aanpak meer lijkt op het componeren van een symfonie: behalve de militair-technische aanpak nemen zij in hun strategie ook de humane aspecten mee. Om de analogie door te trekken: waar de Amerikanen nagenoeg uitsluitend het koper- en blaaswerk met veel bombarie uit de kast trekken laten de Russen ook ruimte voor de violen. De verovering van Aleppo bijvoorbeeld ging gepaard met enorme vertraging vanwege de door de Russen ingestelde ‘human corridors’ en de deal om de jihadisten te evacueren uit stedelijk gebied. Ook de jihadisten gebruikten menselijke schilden en dit was de manier hoe de Russen ermee omgingen. Luister eens naar Scott Ritter hoe de Amerikanen zoiets oplossen.

Er wordt vaak gesproken over ‘de Russen’. Wat vooral de laatste tijd duidelijk wordt is dat het Russische leger zich inhoudt en eigenlijk een beperkte rol in het geheel heeft en dat al sinds april/mei. Het reguliere RF leger ondersteunt voornamelijk met artillerie, lange afstandsraketten en gevechtsvliegtuigen. Het eigenlijke werk, de infanterie, wordt voor het grootste deel uitgevoerd door de eigen milities van de zelfuitgeroepen republieken Donetsk en Luhansk. Deze worden ondersteund door Rosgvardiya, de nationale garde van de Russische Federatie die o.a. aan grensbewaking doet, terrorismebestrijding, ordehandhaving etc. en niet de mogelijkheden of de training heeft die bij het reguliere leger horen. Oorlogvoering zit niet in hun pakket. De alliantie wordt verder nog aangevuld met de zojuist weer ingevlogen Tsjetsjenen (die een belangrijke rol bij de verovering van Mariupol speelden) en de ietwat ongrijpbare Wagner-groep. Over die laatste wordt nogal wat gegist, waarbij niet wordt nagelaten om Wagner in het verhaal in te vlechten om de zwakte van Moskou aan te tonen, maar in de praktijk zien we dat deze uitermate getrainde veteranen de moeilijke klussen mogen opknappen. Wat we zien is dat het Kremlin eigenlijk veel taken heeft gedelegeerd aan partijen buiten het reguliere leger.

Het speelveld en de spelers

Grofweg zag het speelveld aan Oekraïense kant er dus ongeveer zo uit: in het zuiden werd de helft van de kersverse reservemacht van ongeveer 15.000 manschappen ingezet voor het al maanden aangekondigde tegenoffensief. Oostelijker, ongeveer 80 kilometer boven de stad Donetsk, werden er troepen weggetrokken uit Bakhmut om mee te vechten in het offensief. Bakhmut geldt als dé spil in de versterkte linie rond de Donbass (bunkers, commandocentra etc.) waar Oekraïne zo’n acht jaar aan gewerkt heeft en over een afstand van zegge 1.500 kilometer geldt als een haast onneembare vestinglinie. Zoals ik al eerder aangegeven heb komt het neer op een zelfmoordmissie om deze posities frontaal aan te vallen. Nog weer eens 100 kilometer daarboven op de kaart ligt het nu bekend geworden Izyum, waar Oekraïne dus die andere 15.000 manschappen verzameld had voor de grootscheepse aanval waar we de laatste tijd van die jubelende berichten over vernemen.

Deze drie plaatsen, Kherson, Bakhmut en Izyum, spelen een sleutelrol in het kakofonische beeld dat een oorlog nu eenmaal oplevert. Eén van de opvallendste bewegingen van de andere partij, het Russische leger, was rond de plaats Izyum, waar zij de reguliere troepen terugtrokken om het zuiden te versterken. Wat overbleef in Izyum waren een eenheid van de Donbass militie en een groep van de nationale garde, Rosgvardiya, voor ordebewaking, mijnen opruimen en wat die lui zoal doen. Naar schatting waren er in totaal nog maar zo’n 2.000 manschappen aanwezig, wat ook door Washington werd opgemerkt en die die informatie weer doorsluisde naar Kiev: dáár moet je je slag slaan.

Het heet dat de Russen ‘verrast’ waren door dit offensief, maar het bevreemdende was dat zij al drie dagen van tevoren bezig waren met de evacuatie van burgers en militair materieel. Een dergelijke grootschalige evacuatie plan je niet even als je in paniek moet vluchten. Alsof het zo gepland was kwamen de paratroopers net op tijd om dit Oekraïense offensief af te remmen en zodoende het laatste deel van de evacuatie veilig te stellen. Waarna vanaf de andere kant van de rivier het welbekende artillerie- en mortiervuur weer begon. Aan Russische zijde zijn er enkele verliezen te melden, de Oekraïners hebben het terugwinnen van dit gebied naar verluid moeten bekopen met een paar duizend doden. Als het al autochtone soldaten zijn, de eerste filmpjes met Oekraïense soldaten die vloeiend Amerikaans spreken zijn alweer opgedoken. Het wordt ook aan ‘onze’ kant steeds duidelijker dat Sergei Lavrov gelijk had toen hij zei dat dit eigenlijk een oorlog is tussen Rusland en de Navo. Het kost wat moeite om de Russen gelijk te geven, maar misschien komen we nog wel eens ergens.

In weerwil van het alhier geportretteerde amateurisme van het Russische leger, zoals dat hier graag geframed wordt, had de trage opmars te maken met heel andere factoren. De consistente lijn zoals we die ook in Syrië al zagen is dat de burgers zoveel mogelijk ontzien worden. Naast de haast onneembare vesting linie kwam daar het probleem van de menselijke schilden bij, zoals ook Amnesty al gerapporteerd heeft. Wat er nu gebeurd is is dat de Russen zich hebben teruggetrokken uit een gebied dat sowieso al moeilijk te verdedigen was en bevindt een groot deel van het Oekraïense leger zich daar nu, een oppervlakte van zo’n 6.000 km2 volgens Kiev dat weinig beschutting kent en waarvan het grootste deel van de plaatsen al verlaten was (wat een ander licht werpt op het feit dat Zelensky het opportuun acht om de plaatsnamen al te noemen). De paar mensen die zijn gebleven vertellen natuurlijk het pro-Oekraïense geluid, gebaseerd op persoonlijke ervaringen en zonder enig inzicht in de toedracht van het hele gebeuren. Burgers worden altijd de dupe en je kunt niet verwachten dat ze het geopolitieke spel doorzien. Het overkoepelende beeld is echter dat zowel het voordeel van de versterkte posities als de tactiek van menselijke schilden nu niet of nauwelijks meer te gebruiken zijn, waardoor ze de Russen juist meer de vrije hand hebben gegeven om voluit te gaan.

In dit gebied rond Izyum in de regio Charkov zijn nu de elektriciteitscentrales uitgeschakeld, de eerste keer dat de Russen civiele infrastructuur bestoken, waardoor ook een flink deel van de treinen niet meer kan rijden en die juist noodzakelijk zijn voor de bevoorrading van de Oekraïense troepen in dit gebied. Commentatoren durven het niet aan om te spreken van een Russische valkuil, maar alle feiten bij elkaar opgeteld maken wel duidelijk dat de Oekraïense strijdkrachten met hun terreinwinst rond Izyum in een heel lastige positie terecht zijn gekomen. Bakhmut, de onneembare spil in de zwaar versterkte linie waar Kiev troepen had weggehaald, wordt op het moment van dit schrijven uitgeruimd door de speciale klussenbrigade, de Wagner groep. En ondertussen worden er bij wijze van spreken scheepsladingen met reguliere Russische troepen het land in gebracht, tienduizenden die tot nu toe aan de andere kant van de grens afwachtten en nog niet hebben meegevochten.

En dit allemaal op een moment dat de G7 een nieuw hulpverleningspakket aan Kiev hebben beloofd. Geen wapens deze keer maar training van ongeoefende rekruten, want het wordt pijnlijk duidelijk dat de Westerse voorraden sterk verminderd zijn en de productie (aanbod) kan de hoeveelheid die Oekraïne afschiet (vraag) niet aan en in dit opzicht moeten ze zo langzamerhand steeds meer ‘nee’ verkopen aan Kiev.

We zullen zien in de komende dagen en weken, maar terwijl Zelensky in zijn overwinningsroes, achter zijn rug hoofdschuddend bekeken door zijn generaals, de glorieuze troepen naar het zuiden wil sturen terwijl het offensief daar al talloze malen is afgeslagen, moet ik denken aan wat Vladimir Putin een tijdje geleden zei: “We zijn nog niet eens begonnen”.

Over de auteur

Hielke de Boer heeft meer dan dertig jaar in de financiële sector gewerkt bij zowel internationaal opererende bedrijven als kleine sociaal-culturele instellingen. Zijn columns betrekken de maatschappelijke ontwikkelingen in een context van geopolitiek, culturele verschijnselen en historische achtergronden.