Column: Thuiskomen

COLUMN – Vanuit hier, het land waar ik steeds meer op mijn tenen ga lopen als ik in vrijheid mijn mening wil uiten, wil ik alsnog de bewoners van Donetsk, Luhansk, Kherson en Zaporozja met een warm hart feliciteren met hun aansluiting bij de Russische Federatie. Een wens die in 2014 al werd geuit is na acht lange jaren, waarin jullie moedig volhard hebben in je streven om jezelf te mogen zijn, dan eindelijk in vervulling gegaan.

Ik heb er maling aan dat men het hier te lande breeduit neerzet als een ‘nepreferendum’ en een ‘illegale annexatie’, het gros van de mensen hier heeft een zodanig kort geheugen dat ze geen idee hebben dat het huidige referendum grofweg dezelfde uitslag heeft als dezelfde volksraadpleging in 2014. Dat het Kremlin daar toen niet op heeft gereageerd zoals ze wel bij de Krim deden zal ongetwijfeld iets met gevoelige internationale betrekkingen te maken hebben gehad en de status van de Krim zelf, ik zal niet doen alsof ik daar het fijne van begrijp, maar het is te danken aan het onwrikbare geloof van de mensen in de Donbass dat ze stand hebben gehouden en niet gezwicht zijn voor het bewind van racisme en uitsluiting vanuit Kiev. En uiteindelijk de onzekere status van ‘afvallige provincie’ hebben mogen verruilen voor de zekerheid deel uit te mogen maken van een land waar ze ook werkelijk thuis zijn.

Hoewel het in moreel opzicht juist aanvoelt ging deze hele transitie ook nog eens zonder het internationale recht te schenden. Toen de zittende regering in februari 2014 verjaagd werd en er nog geen nieuwe regering was geïnstalleerd was er én de facto én de jure sprake van een machtsvacuüm. Volgens internationaal recht heeft elke regio in de wereld in zo’n situatie het recht op zelfbeschikking en zelfbestuur en dus ook het recht om zich als een onafhankelijke natie uit te roepen. In het zuiden van Oekraïne waren er meer regio’s die in beroering raakten en vooral in Odessa werd dat bloedig onderdrukt met het geweld van de neonazi’s, iets wat elk jaar ook in Rusland nog wordt herdacht. De oblasten Donetsk en Luhansk waren echter de enigen die zich zodanig wisten te organiseren dat zij het Oekraïense leger, dat op de eigen bevolking af was gestuurd om de nieuwe wetten door de strot te drukken, wisten te weerstaan. Door hun aanhoudende verzet (en mede dankzij vele deserties van Oekraïense soldaten die zich niet konden verenigen met het beschieten van hun broeders en zusters) hebben zij deze status legitiem weten te behouden en hebben aldus voorkomen dat een erkenning van het huidige bewind stilzwijgend kon worden aangenomen.

Ondanks dat de regering Poroshenko illegaal werd geïnstalleerd (want bekrachtigd door minder rechters dan de constitutie vereist) besloot Moskou op een gegeven moment met de Westerse wind mee te waaien in een poging dan maar met deze nieuwe regering samen te werken. Te lang hebben ze daar in het Kremlin volgehouden dat er met onderhandelingen iets te bereiken zou zijn. Maar al in 2015, na het sluiten van de Minsk II akkoorden, bleek gauw dat die samenwerking ijdele hoop was want zowel Poroshenko als zijn opvolger Zelensky hebben in niets laten blijken dat zij gemaakte afspraken en beloften ook daadwerkelijk wilden nakomen. Moskou was weer eens in een val getrapt, iets wat Vladimir Putin eigenlijk toegaf toen hij aan het begin van de Speciale Militaire Operatie zei ‘dit hadden we eerder moeten doen’.

Hoe dan ook, de onverzettelijkheid van Donetsk en Luhansk leidde ertoe dat de status quo feitelijk in de lucht bleef hangen omdat ze al die tijd de regering in Kiev niet hadden erkend en dit met daadwerkelijk verzet hebben bekrachtigd. De situatie die het machtsvacuüm had opgeleverd bleef aldus volkenrechtelijk al die jaren in stand. Het was dan ook legaal en met het volste recht dat zij zich in februari uitriepen tot onafhankelijke republieken. Één van de redenen dat het Westen zoveel lawaai hierover maakt is dat zijzelf juridisch eigenlijk in een spagaat zitten, ze kunnen dit volkenrechtelijk niet aanvechten want een werkelijk onafhankelijke rechter zou de Donbass in het gelijk stellen. Daar bovenop komt nog eens het precedent Kosovo, een door het Westen afgedwongen afscheiding van Servië die niét via een volksraadpleging tot stand is gekomen, maar over de hoofden van de bevolking heen louter via een stemming in het parlement. Behalve door het collectieve Westen en haar aanhangers wordt Kosovo om deze reden nog steeds slechts gedeeltelijk door de internationale gemeenschap erkend, maar de EU blijft halsstarrig aan dit precedent in het internationaal recht vasthouden. Voor een nog functionerend internationaal gerechtshof zou Kosovo wellicht niet overeind blijven, de Donbass wel. Echte democratie kan de elite in het Westen echter niet verkroppen en aangezien de aansluiting van de vier regio’s in Oekraïne niet in hun belangenstraatje past moeten de gebeurtenissen in de afgelopen week door hun wel geframed worden als ‘nepreferendum’ en ‘illegale annexatie’. Waarmee ze zichzelf, als men de feiten goed tot zich laat doordringen, in feite blootgeven als de heerszuchtige, ondemocratische leiders die ze in feite zijn.

De rede van Vladimir Putin afgelopen vrijdag was daarom zowel een verwelkoming van de nieuwe leden in de Russische Federatie als een zeker finaal afscheid van het collectieve Westen. De implicaties van deze stap reiken veel verder dan wat de media hier ons met een vooringenomen interpretatie willen doen geloven. Putin schetst in zijn betoog een beeld van hoe de relaties in de moderne wereld in elkaar zitten met een greep in de historie om dit te illustreren. Autistische historici zullen hier ongetwijfeld gaten in kunnen schieten en onwetende politici vallen vast weer terug in hun verhaal over mythische fantasieën van de president, iets wat makkelijk door de media ondersteunt wordt door een geselecteerd fragment van slechts een minuut. Putin als president (hij is ook amateurhistoricus) illustreert echter slechts in kort bestek de nog altijd aanwezige koloniale overheersingsdrang van het Westen, iets wat men hier door een gebrek aan introspectie maar niet kan onderkennen.

Het lijkt mijzelf altijd eerlijker om niet óver iemand te lezen maar om naar die persoon zélf te luisteren. Je moet wel heel erg onzeker van jezelf zijn om dat niet aan te durven en kortweg aan te nemen wat een derde, niet onafhankelijke partij erover zegt. De volledige speech van Vladimir Putin (van een kanaal dat niet voortdurend interrumpeert en interpreteert) geeft degene die zich wat dieper in de materie heeft verdiept nogal wat stof tot nadenken, wat een verstandig mens ook zeker zal willen doen want veruit de meeste leiders in het zuidelijk halfrond stemmen grotendeels met deze visie in. Het getuigt van volwassenheid om dit serieus te nemen. Dit negeren getuigt alleen maar van arrogantie en houdt het gevaar in dat het in principe een basis creëert voor nieuwe conflicten in de wereld.

Voor wie geïnteresseerd is in een kritisch commentaar, anders dan de gekleurde invuloefeningen die u in de staats- en corporatiemedia aantreft, wil ik graag verwijzen naar deze video van Alexander Mercouris. Het commentaar op de speech begint vanaf de 20^e minuut. Zelf laat ik het even bij wat ik hierboven schreef over de rechtmatigheid van de referenda en de daarop volgende aansluiting bij Rusland. En wil ik even meegenieten van dit historische moment via een reportage vanuit het gebied zelf, want anders dan de meeste mensen om me heen ben ik acht jaar lang het verhaal van jullie in de Donbass blijven volgen. Ik bewonder jullie moed, jullie opoffering en het vaste vertrouwen dat nu tot dit resultaat heeft geleid en wens je toe dat dit het einde inluidt van de al zoveel jaren aanhoudende geweldsspiraal. Moge je toekomst er één van vrede en voorspoed zijn.

Over de auteur

Hielke de Boer heeft meer dan dertig jaar in de financiële sector gewerkt bij zowel internationaal opererende bedrijven als kleine sociaal-culturele instellingen. Zijn columns betrekken de maatschappelijke ontwikkelingen in een context van geopolitiek, culturele verschijnselen en historische achtergronden.