NAZOMERCOLUMN – In de straten van Moskou gaat er een grap rond: “Gelukkig waren we volgens de westerse media in maart al door onze voorraad raketten heen, dus ons kunnen ze niet beschuldigen van de raketaanval van afgelopen maandag”.
Het blijft gissen, maar net als met de veronderstelling dat ze na twee weken artillerievuur door hun munitie zouden zijn moet het beeld van de raketten drastisch bijgesteld worden. Een Amerikaans rapport van diverse denktanks stelt nu dat Rusland de huidige regen van zo’n honderd raketten per dag naar schatting een half jaar kan volhouden. Een schatting die nog geen rekening houdt met de productie van nieuwe raketten in tussentijd.
Door de onophoudelijke vertekening van de propagandastroom valt het de staats- en corporatiemedia alhier moeilijk om de zaken een beetje in perspectief te zetten. Om het verhaal op gang te houden kan het niet anders dan dat ze een deel van hun geheugen moeten blokkeren. Dat is een bijkomend nadeel, collateral damage heet dat zo mooi, als je je eigen publiek wilt ophitsen om toch vooral vóór een bepaalde partij te zijn. Alsof het een voetbalwedstrijd betreft. Maar het kan niet anders zijn dan dat het als een boemerang in je eigen gezicht terug slaat. Keer op keer werd ons verteld dat Rusland problemen had met de logistiek, de voorraden munitie zouden uitgeput raken en dat Oekraïne geweldige overwinningen behaald zou hebben. En keer op keer bleek precies het omgekeerde het geval te zijn, de werkelijkheid strookt domweg niet met het verhaal dat Rusland op een gegeven moment wel door de knieën moet gaan. Het herinnert me aan die keer dat Erwin Krol jaren geleden eens enthousiast een verbetering van het weer aankondigde middels een analyse van drukgebieden, zeestromingen en wat niet al. Zijn verheugde slotconclusie weet ik nog precies: “…. met andere woorden: het is lente!”. De volgende dag lag er een pak sneeuw.
Dat de deskundigen teveel verdwalen in het gewenste-uitkomst-denken bleek ook deze week: in één overweldigende actie regende het maandag raketten op kritieke infrastructuur zoals elektriciteitscentrales, watervoorzieningen en militair belangrijke commandoposten waar Oekraïne feitelijk gezien maar weinig tegen kon doen. Nu, vier dagen later, is het elke dag raak geweest met eenzelfde hoeveelheid inslagen. De slagkracht van het Russische leger blijkt onverminderd superieur. Het Kremlin heeft er een broertje dood aan dat het hier neergezet wordt als een terroristische daad, het vertekende beeld dat de propaganda probeert neer te zetten kan niet verhullen dat er opvallend weinig slachtoffers zijn gevallen. Zet de vijftien dodelijke slachtoffers van maandag eens af tegen de duizenden die te betreuren zijn als Amerika en haar bondgenoten een dergelijke actie ondernemen in Irak, Libië, Afghanistan, Syrië of wat dichter bij huis de bombardementen van de Navo op Servië in 1999 waarbij tussen de 500 en 570 burgerslachtoffers vielen. Ik ben overigens nog niet tegengekomen hoeveel van die vijftien in Oekraïne ook daadwerkelijk burgerslachtoffers zijn. Hoe dan ook, het belangrijkste effect is dat de logistiek van het Oekraïense leger hierdoor een flinke handicap heeft opgelopen, ofwel het had wel degelijk een militair oogpunt, dus het is maar de vraag in hoeverre de term ‘terroristische actie’ hier proportioneel wordt toegepast.
Dat de berichtgeving niet gericht is op evenwichtigheid, maar vooral op het sentiment van de eigen bevolking bleek wel uit de voorbarige jubelstemming toen er sensationele foto’s geplaatst werden van zwarte rookpluimen en brandende wagons na de bomaanslag op de Krim-brug. Er zou Rusland een fikse slag zijn toegebracht, vooral ook moreel omdat de brug een symbool voor de hereniging van de Krim met het moederland is. Het bleek al gauw dat het eerder leek op een propagandastunt om het publiek er weer bij te betrekken, want toen ik het ’s avonds opzocht op het internet was het eerste dat ik tegenkwam een filmpje van een testtrein die over het getroffen deel van de spoorrails reed. Dat was dus nota bene op dezelfde dag. Over één van de twee weggedeeltes voor het gewone autoverkeer reden alweer auto’s. Dat het andere weggedeelte was weggeslagen deed niet af aan de indruk dat het verkeer voor het overgrote deel z’n normale gang kon blijven gaan.
Journalistiek mag best een ietwat partijdige ondertoon hebben, dat is iets waar je als mens toch niet onderuit komt, maar het is wat anders als er complete stukken informatie worden weggelaten en je een ronduit scheef of zelfs omgekeerd verhaal krijgt voorgeschoteld. President Putin had een lange lijst van voorvallen die hij opsomde als argument voor de ‘waarschuwing’, zoals hij de raketaanval van afgelopen maandag noemde. Het betrof de sabotage van de Nord Stream pijpleidingen, waarvan hij de schuld geheel bij de Anglo-Saksen legt. Het betrof de beschietingen op de kerncentrale in Zaporizja, waarover laatst in de Washington Post openlijk werd erkend dat die door Oekraïense troepen waren gepleegd, iets wat hier in de media nog steeds halsstarrig in het midden wordt gelaten. De raketaanval op het gevangenenkamp waarbij tientallen Azov strijders omkwamen werd genoemd. Ook met de handtekening van Kiev. De Oekraïense vlindermijnen in de straten van de stad Donetsk, die geen ander doel hadden dan zoveel mogelijk burgers te raken. En ja, naast nog wat andere voorbeelden ook de bomaanslag op de Krim-brug, waarvan de helft van het civiele deel een zware beschadiging opliep. Van al die zaken die werden opgesomd lees je hier alleen over dat laatste. En wordt de raketaanval in het verlengde daarvan betiteld als een ‘vergeldingsactie’. Zichzelf volkomen belachelijk makend roept Zelensky dat dit de zwakte van het Russische leger zou aantonen, wat een andere herinnering oproept, namelijk dat van de Irakese minister Said al-Sahaf die in 2003 triomfantelijk verkondigde dat de Amerikanen verdreven werden terwijl achter zijn rug Baghdad in puin werd geschoten. Voor een ander geluid dan de eigen heldhaftigheid lijkt geen plaats te zijn en zelfs de deskundigen in tv-programma’s voegen zich naar de toonzetting van absoluut zwartmaken van de Russische strijdkrachten. Of ze er zelf in geloven is een ander verhaal, maar het negeren van de ‘waarschuwing’ zet de zaken in een perspectief dat gewoon niet eerlijk is naar je publiek toe. Men zou eens kunnen gaan denken dat Rusland zich zeer terughoudend opstelt en zich niet laat provoceren tot impulsieve acties. En op elk willekeurig moment in alle delen van Oekraïne doelen kan treffen zonder dat Kiev daar iets tegen kan doen. Wat uiteindelijk ook de werkelijke verhoudingen zijn, gevoelsmatig pro of anti zijn verandert daar niets aan.
Saillant detail bij de Nord Stream affaire is dat de VS jarenlang druk op Berlijn heeft uitgeoefend om van het Russische gas af te gaan. Dat was zo effectief dat de recent afgebouwde Nord Stream II leiding alsnog niet in gebruik werd genomen. Missie geslaagd en de Amerikanen kunnen hun peperdure lng nu slijten aan Europa, Washington heeft er alle belang bij dat de situatie blijft zoals die nu is. De Amerikanen profiteren er weer van terwijl de EU zijn eigen graf graaft. Je zou zeggen dat de Amerikanen er geen bezwaar tegen zouden hebben als de pijpleidingen er zo onbeschermd mogelijk bij blijven liggen, per slot van rekening zijn ze voor het allergrootste deel in bezit van Rusland en de sancties zijn er op gericht investeringen en bezittingen van Rusland zoveel mogelijk schade toe te brengen. In de hypocriete omdraaiing van feiten is het echter weer een vals excuus om de slagkracht van Navo/VS verder richting het oosten op te schuiven: in de Noord- en Oostzee is het aantal oorlogsschepen nu verdubbeld naar dertig. Aan elke beweging kun je aflezen dat het Westen geen enkele poging doet om te de-escaleren.
Het uitvergroten van de relatief kleine stukken die Kiev heeft terug veroverd en die gepaard zijn gegaan met het afschuwelijke verlies van veel Oekraïense mensenlevens en materieel neemt het zicht weg op het feit dat de EU stapsgewijs onze economie en maatschappij ontmantelt. Dat Zelensky voortdurend blijft vragen om meer wapens heeft een gegronde reden: niet alleen hebben ze hun eigen voorraden uitgeput, de toelevering van westerse wapensystemen en munitie vult dat verlies onvoldoende op. De westerse voorraden zelf raken ook op, Duitsland meldt al dat als ze zelf in een conflict raken dat ze dan in twee dagen door hun munitie heen zouden zijn. Premier Rutte zegde weer zijn onvoorwaardelijke steun toe, maar voegde daar wel aan toe dat het hier ging om andere zaken dan wapens en munitie. Je kunt je afvragen of Nederlandse voorraad wapens niet ook de bodem hebben bereikt, zo’n enorm leger hebben we nou ook weer niet, maar een uitspraak daarover heeft hij niet gedaan en gezien zijn gebrekkig functionerend geheugen is het nu te laat om daar een vraag over te stellen. Het journaille alhier stelde die logische vraag in elk geval niet. In elk geval is bekend dat Amerika steeds minder wapentuig kan sturen omdat ze anders de voorraden zouden moeten aanspreken die ze voor hun eigen defensie nodig hebben. Het westen is er met haar focus op high tech niet meer op ingesteld om dergelijke zaken op industriële basis te produceren, wat ook de reden is dat de Russen bij terugtrekkingen minimale verliezen lijden terwijl de tegenpartij alleen al in september 20.000 manschappen heeft verloren, de gewonden nog niet meegeteld. Ikzelf vind het uiterst verwerpelijk dat de media dergelijke kolossale verliezen uit het zicht houden en tegelijk blind blijven voor het feit dat van Oekraïne een nodeloos offer wordt gevraagd dat daar nog generaties gevoeld zal worden. En dat de EU landen feitelijk ook gedemilitariseerd worden en zo dus richting afhankelijkheid van Amerikaanse protectie worden geduwd.
Het hele conflict had niet hoeven bestaan als Washington (Biden), Brussel (Von der Leijen), Berlijn (Merkel) en Londen (Johnson) hun invloed op een positieve manier hadden aangewend. In plaats van gesprekken en onderhandelingen in het afgelopen decennium te blokkeren hadden ze juist kunnen aandringen op het implementeren van de Minsk II akkoorden, daar hebben ze jarenlang de ruimte en tijd voor gehad. Maar als je het hele beeld overziet komen er andere doelstellingen bloot te liggen. De sancties werken bijvoorbeeld ook de andere kant op, zie het gesteggel met Hongarije: het dient tevens als pressiemiddel om landen in het gareel van Brussel te drijven en aldus nog meer van hun soevereiniteit over te dragen. Over de Westerse geopolitieke belangen die achter dit conflict liggen, ook wat betreft agrarische gebieden en grondstoffen in zowel Oekraïne en Rusland, blijft het muisstil, alleen de voorkant van het militair geweld wordt aan het publiek opgevoerd, vergezeld met een hooghartige, valse verontwaardiging die makkelijk overgenomen wordt door een bevolking die nauwelijks nog echte informatie krijgt. Het nalaten van de taak om dit soort zaken naar buiten te brengen is de journalistiek zwaar aan te rekenen, er zou juist ruimte moeten komen voor een geïnformeerd, publiek debat dat het kwalijke aandeel van de respectievelijke regeringen in het licht zet. Niet dat ik verwacht dat dit in het huidige politieke klimaat een reële optie is, Zelensky heeft zelfs de deur dichtgegooid door een wet aan te nemen die hem verbiedt om met Moskou te praten, maar het in de prullenbak gooien van het geopolitieke plan van onze elite is het enige waar de Oekraïense bevolking en in het verlengde daarvan wijzelf echt wat aan zouden hebben. Het huidige westerse beleid is niet in het belang van de bevolking van welk land dan ook.
DE MEDIA-OORLOG GEWONNEN
De economie van Oekraïne draait nog maar gedeeltelijk en het financiële systeem dreigt in hyperinflatie te raken. Slechts een derde van de landbouwgrond is voor het volgende jaar ingezaaid. Met de financiële steun die ze van het Westen ontvangen kunnen ze slechts de salarissen van overheidsfunctionarissen betalen, maar daar houdt het ook bij op. De herovering van terrein kan niet verhullen dat het leger versplinterd raakt en zich op meer en meer fronten met steeds minder manschappen moet verdelen. Het Starlink satelliet systeem hapert dermate dat communicatie tussen legereenheden zwaar bemoeilijkt wordt. Kiev is op dit moment onverdedigbaar en een vermeende opbouw van een nieuw front vanuit Belarus creëert een potentieel extra uitdaging in het noorden dat de kracht van het Oekraïense leger verre te boven gaat. Tot nu toe had Oekraïne het strategische voordeel van een overwicht aan manschappen, maar met de gedeeltelijke mobilisatie van Rusland (nog steeds slechts zo’n 10% van het potentieel) hebben ze op korte termijn ook die troef verloren. Met het voortdurend bagatelliseren van de capaciteiten van het Russische leger en het buitenproportioneel uitlichten van de problemen bij de mobilisatie werken de media mee aan het verhullen van de volstrekte onwil van onze elite om naar andere oplossingen te zoeken. Oekraïne had aan het begin van de militaire operatie de strijd al verloren, maar men blijft maar in het sprookje geloven dat zowel de economie als het militaire apparaat van de Russische Federatie op een gegeven moment wel uitgeput moeten raken.
Maar om een beeld te geven: vorige week heeft de centrale bank in Moskou de inflatieverwachting moeten bijstellen voor dit jaar, het percentage zakt sneller dan men had verwacht. Hier moeten we die verwachting juist naar boven toe bijstellen. Tijdens het SPIEF congres afgelopen zomer in Sint Petersburg, dat natuurlijk door het Westen werd gemeden, werd een recordbedrag van $ 200 miljard aan handelscontracten afgesloten, maar men presteert het hier om te doen voorkomen dat Rusland van de wereld wordt afgesneden. Slechts 30 van de 195 landen doen echt mee aan de sancties. In de echte wereld verslechteren onze eigen relaties met belangrijke handelspartners zoals Saoedi-Arabië, Afrika en China. De samenkomst van de SCO in Samarkand in Oezbekistan maakte duidelijk dat het zuidelijk halfrond zich langzaam maar zeker van de dollar weg beweegt. Toezichthouders en beheerders van het elektriciteitsnetwerk hier te lande kibbelen onder elkaar over de ontoereikende capaciteit van het netwerk, maar het lijkt me evident dat we de oorzaak moeten zoeken bij de politiek met haar versnelde energietransitie die weer het gevolg is van het zelf afknijpen van de gastoevoer. Het ondoordachte sanctiebeleid bijt de EU in de eigen staart en niemand van de Europese leiders lijkt capabel genoeg om een logische koers te varen. Alles bij elkaar komt het meer neer op een oorlog tegen het eigen volk en dat niet alleen in Oekraïne.
Als je het nieuws compleet omdraait kom je in deze materie vaak de werkelijkheid tegen. Moskou zou in paniek zijn. Maar terwijl het Kremlin in de realiteit uiterst koel blijft en soms zelfs niks van zich laat horen (waar gretig op ingesprongen wordt met uit de lucht gegrepen interpretaties) escaleert de toon die mensen als Zelensky en Biden aanslaan. Juist mensen in paniek slaan vaak extreme taal uit en opmerkingen over een ‘pre-emptive strike’ en een ‘nucleair armageddon’ wijzen er eerder op dat onze ‘leiders’ zelf met de rug tegen de muur staan dan dat ze daar in Moskou niet meer weten wat te doen. Het Kremlin heeft iets dergelijks nooit gezegd en ook nooit gedreigd met een nucleaire aanval. Maar het is nu al zo ver gekomen dat datgene dat we ze in de mond gelegd hebben voor waarheid wordt aangenomen. Opmerkingen van Vladimir Putin zijn echter puur een reactie op de uit de hand gelopen retoriek van onze ‘leiders’. Medvedev heeft kortgeleden nog eens duidelijk uitgelegd dat Rusland een glasheldere doctrine heeft: inzet van nucleaire wapens is alleen dán een optie als er sprake is van een existentieel gevaar voor het voortbestaan van Rusland. De operaties in Oekraïne vallen daar bij lange na niet onder. Als het alleen aan de Russen zou liggen kunt u dus gerust gaan slapen.
De onverantwoordelijke berichtgeving in de media mist zijn uitwerking niet, het winnen van de mediaoorlog is een doel op zich geworden, maar leidt ondertussen tot niet te overziene desastreuze gevolgen. In een enquête van de Telegraaf meldt ruim 80% van de respondenten ‘dat we de dreigementen van Poetin over mogelijke inzet van kernwapens, biologische of chemische wapens serieus moeten nemen’. Men is de verdraaiing van feiten gaan geloven, de ophitsing van de bevolking is een geslaagd project. Maar ten eerste heeft Putin dus nooit gedreigd met kernwapens en alleen uiteen gezet wat de reactie van Rusland zal zijn als het land zélf door de Navo/VS bedreigd mocht worden. Nogmaals: het is een reactie op de eerdere verbale escalatie vanuit Washington, Londen en Kiev. Ten tweede heeft het land zijn biologische en chemische wapens in het kader van de Chemical Weapons Convention 1997 al vernietigd, terwijl de Verenigde Staten dit verdrag wel hebben ondertekend maar het proces van vernietiging nog steeds moeten voltooien. Ook hier zien we de hypocrisie weer bloot komen te liggen, wie zonder zonde is werpe de eerste steen.
HIROSHIMA REVISITED
Het zijn juist degenen die eerder al atoombommen hebben gebruikt die er makkelijker over denken. Washington hanteert de lossere doctrine dat beperkte nucleaire aanvallen tot de mogelijkheden moeten behoren. Dat voert ons terug in de geschiedenis: het gebruik ervan op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki in 1945 roept namelijk nog steeds vraagtekens op, want de bommen werden geworpen op een cruciaal moment waar twee feiten samenkwamen: de Sovjet legers rukten al in het noorden op en de regering in Tokyo was op dat moment concreet aan het onderhandelen over overgave. Dat ze zich zouden overgeven was een vaststaand feit, de Japanners bogen zich nog slechts over te onderhandelen voorwaarden. Het bericht van de atoombommen, zo blijkt uit later vrijgegeven regeringsdocumenten, maakte weinig indruk omdat eenzelfde vernietigend effect al door brandbommen op andere Japanse steden was veroorzaakt. In de verslagen van de vergaderingen komen de atoombommen bijna terloops voor.
Het dilemma van de Japanse regering bestond eerder uit de overweging of ze zich aan de Sovjets of aan de Amerikanen moesten overgeven, de juridische onaantastbaarheid van de keizer werd door Truman namelijk botweg van de hand gewezen: ook de keizer zou terecht moeten staan en voor het eergevoel van de Japanners was dat net een brug te ver. Dat ze zich uiteindelijk wel aan de Amerikanen hebben overgegeven heeft meer te maken met de overweging dat de Russen hun eigen tsaar hadden vermoord. Dat beeld schrok hun nog meer af. De atoombommen hebben per saldo niks bijgedragen aan een versneld einde van de oorlog, het enige waar het afwerpen ervan uiteindelijk functioneel in was, bedoeld of onbedoeld, was aan de Russen te laten zien dat Washington hier niet voor terugschrikt. Truman was een radicale communistenhater. Tot op de dag van vandaag heeft het gros van de Amerikanen, en zeker het Witte Huis, geen enkele wroeging over Hiroshima en Nagasaki en staan ze nog steeds op het betwistbare standpunt dat dit gerechtvaardigd was, ongeacht het feit dat er massa’s mensen zijn, ook in Rusland, die deze aanval met kernbommen nog steeds als een grove oorlogsmisdaad beschouwen.
Er is gelukkig één veiligheidsklep: als ze daar in het Witte Huis in een megalomane bui besluiten om de nucleaire optie in te zetten dan moet het nog altijd langs de militaire top in het Pentagon. Die leggen zo’n beslissing langs een lijst van vereisten waar zo’n bevel aan moet voldoen, zoals het beoordelen van proportionaliteit en nationaal veiligheidsbelang. In het recente verleden heeft het Pentagon al heel nuchter aangegeven dat ze bepaalde opdrachten van Trump zouden weigeren uit te voeren op basis van onwettelijkheid. En Biden hebben ze nu gecorrigeerd in zijn buitensporige uitspraak over een Armageddon: zij constateerden geen verhoogde activiteit bij het Russische nucleaire arsenaal. En zien dus geen aanleiding de eigen paraatheid te verhogen. Ondanks de hysterie van onze leiders en media die voornamelijk onze emotie lijken te willen bespelen ligt in de echte wereld de nucleaire optie goddank niet op tafel.
Over de auteur
Hielke de Boer heeft meer dan dertig jaar in de financiële sector gewerkt bij zowel internationaal opererende bedrijven als kleine sociaal-culturele instellingen. Zijn columns betrekken de maatschappelijke ontwikkelingen in een context van geopolitiek, culturele verschijnselen en historische achtergronden.